لحیم کاری سخت فلزات
لحیم کاری سخت امروزه به یک علم و هنر اتصال تبدیل شده است که کاربرد فراوانی در صنایع مختلف دارد. با افزایش فهم و درک از ماهیت و رفتار مواد، این هنر اتصال دهی توانسته است پاسخگوی بسیاری از نیازهای دنیای امروز باشد. در بسیاری از جنبه های تولیدی، لحیم کاری سخت یک فرایند اتصالدهی است که در آن ذوب، سیلان ماده لحیم کاری و سپس انجماد ماده پرکننده رخ میدهد. این فرایند باعث تولید اتصالات متالورژیکی بین مواد زیرلایه میشود.
لحیم کاری سخت یک فرایند تجاری کاملا شناخته شده است که توانایی تولید اتصالات با استحکام بالا دارد. این فرایند کاربرد زیادی در صنایع دارد که به دلیل توانایی آن در اتصال دهی فلزات و سرامیکها است. این فرایند با ارزش میتواند به صورت دستی یا اتوماتیک انجام شود و این به طراحی و اجراء فرایند ساخت بستگی دارد. با فرایند لحیمکاری سخت میتوان به تولید انبوه دست یافت و علاوه بر این فلزات غیرمشابه را نیز به یکدیگر متصل کرد. محصولات لحیمکاری سخت شامل قطعات کوچک، بزرگ، نازک، ضخیم و حتی اتصالات نبشی است. یکی از مزایای لحیمکاری سخت آن است که صرفه جویی قابل توجهی در فرایند تولید حاصل میشود. امروزه فرایندهای تولید انبوه مورد توجه بسیاری از تولیدکنندگان صنعتی است. لحیمکاری سخت اصولا برای تولید انبوه و حتی مقادیر کم نیز استفاده میشود.
واژه لحیمکاری سخت مجموعهای از فرایندها را در بر میگیرد. در این فرایندها از یک ماده پرکننده استفاده میشود، سپس مجموعه مواد پایه و فلز پرکننده تا دمای بالاتر از دمای لیکوئیدوس فلز پرکننده و کمتر از دمای سالیدوس مواد پایه حرارت داده میشود. فلز پرکننده لحیمکاری سخت فضای بین سطوح مجاور اتصال را از طریق نیروی موئینگی پُر میکند. واژه دمای لحیمکاری سخت معمولا به دمایی اطلاق میشود که ماده حرارت داده میشود تا فلز پرکننده به راحتی پخش شود. این تعریف فرایند لحیمکاری سخت را از سایر فرایندهای لحیمکاری نرم و جوشکاری متمایز میکند. فرایند لحیمکاری سخت و نرم ویژگیهای مهم و مشترکی دارند، اما اصطلاح لحیمکاری سخت مربوط به فرایندهای اتصالدهی است که بالاتر از 450 انجام میشود، در حالی که فرایند لحیمکاری نرم پایینتر از این دما انجام میشود. لحیمکاری سخت متمایز از جوشکاری است، زیرا در فرایند لحیمکاری سخت فلزت پایه ذوب نمیشوند، در حالی که در جوشکاری مقداری از فلزات پایه ذوب میشود. فرایند لحیمکاری سخت به 3 دسته کلی تقسیم میشود:
الف)لحیمکاری سخت فلزات
ب)لحیمکاری سخت سرامیکها
ج)لحیمکاری سخت فلزات به سرامیکها
لحیم کاری سخت سرامیک - فلز
سرامیک ها مواد غیرفلزی معدنی هستند که به دو گروه اصلی تقسیم می شوند: سرامیک های ساختاری و سرامیک های متداول. یک خصوصیت رایج مواد سرامیکی آن است که آن ها از پودر ساخته می شوند که توسط فرایندهای مختلف به شکل مورد نظر شکل دهی می شوند. در فرایند اتصال آن ها از یک پیوند دهنده استفاده می شود و سپس تا دمای بالا با یا بدون فشار خارجی حرارت داده می شود تا قطعه لحیم کاری شده متراکم حاصل شود.
سرامیکهای متداول شامل محصولات سفالی و دیرگدازها است. این مواد معمولا چگالی پایینی (به دلیل مقدار تخلخل نسبتا بالا) دارند. آنها معمولا در کاربردهای دما بالا استفاده میشوند که لحیمکاری سخت آنها عملی نمیباشد.
سرامیکهای ساختاری شامل موادی مثل اکسید آلومینیوم، اکسید زیرکونیوم، کاربید سیلسیم، نیترید آلومینیوم، نیترید سیالون و اکسی نیترید آلومینیوم-سیلسیم است، همچنین کامپوزیتهای ساخته شده از سرامیکها مثل شامل ویسکرهای یا کامپوزیت شامل دی بوراید تیتانیوم هستند. در حین ساخت سرامیکهای ساختاری باید مراقب بود که ترکیب شیمیایی به خوبی کنترل شود و چگالی بالایی حاصل شود. لحیمکاری سخت سرامیکهای ساختاری امکانپذیر است و کاربرد زیادی دارد.
جذابیت فناوری در سرامیکهای ساختاری مستقیما با خواص منحصربه فرد آنها در مقایسه با فلزات در ارتباط است. بسیاری از سرامیکها استحکام بالا، نه تنها در دمای اتاق بلکه در دماهای نسبتا بالا، دارند. به عنوان مثال کاربید سیلسیم میتواند استحکام 200 خود را در دمای 1530 حفظ میکند. سایر سرامیکهای ساختاری مثل و کامپوزیتهای سرامیکی خاص نیز استحکام خود را در دماهای بالا حفظ میکنند.
علاوه بر استحکام بالا، سایر خواصی که سرامیکها را برای کاربرهای خاص منحصربهفرد میسازد شامل مقاومت به سایش بسیار خوب، مقاومت به خوردگی و اکسیداسیون عالی، سختی زیاد، ضریب انبساط حرارتی کم و مقاومت الکتریکی زیاد است.
سرامیکهای ساختاری به عنوان ابزارهای برش، یاتاقان، قطعات ماشین ابزار، قالب، اببندهای پمپ، مبردهای دما بالا و قطعات موتور توربین گازی و احتراق داخلی استفاده میشود. با وجود پیشرفت در ساخت سرامیکهای ساختاری و کاربردهای روزافزون آنها در صنایع مهندسی جدید، این مواد فوقالعاده هر روز در حال پیشرفت هستند.
کاربرد موفقیت آمیز سرامیکها در بسیاری از تجهیزات و ساختارها نیاز به اتصال آنها به فلزات است. از این رو، اتصال فلز به سرامیک کاربرد گستردهای در کاربردهای مختلف مثل لولههای خلأ، دستگاههای ولتاژ بالا، بدنه راکتها و سایر تجهیزات دارد. اتصالدهی فلز به سرامیک در صنعت قطعهسازی اتومیبل مثلا کاربید سیلسیم، نیترید سیلسیم و زیرکونیا پایدار شده با ایتریا است. اتصال روتور سرامیکی به شافت لزی با روشهای جدید اتصالدهی از موارد موفق اتصال فرات به سرامیکها است. از روتور سرامیکی برای افزایش استحکام و دوام قطعات استفاده میشود. همچنین، خصوصیات آیرودینامیکی روتور سرامیکی مشابه با روتور فلزی طراحی شده است. کاربردها به ترکیب شیمیایی و خواص حرارتی مثل استحکام و مقاومت به اکسیداسیون، خزش و خستگی بستگی دارد.
اتصالات با پیوستگی زیاد بین سرامیکها و فلزات بسیار مشکل است و یک مسئله چالش برانگیز است. سرامیکها خواص منحصربهفرد زیادی دارند که آنها را برای اتصال به فلزات جذاب کرده است. به دلیل این که سرامیکها از نر شیمیایی خنثی هستند، روشهای اتصالدهی متعارف که برای فلزات استفاده میشود در مورد آنها کاربرد ندارد. برای حصول اتصالات با کیفیت مناسب، اغلب از فشار و دمای زیاد استفاده میشود و در محیط اتصال باید از عناصر فعال وجود داشته باشد. پدیدههای شیمیایی مختلفی در فصلمشترک اتفاق میافتد که تعیینکننده ساختار فصلمشترک و در نهایت خواص اتصال است. واکنش شیمیایی بین سرامیک و فلز ممکن است به راحتی باعث اتصال شود، ولیکن لایههای واکنشی ترد و ضخیم یا ترکیبات بینفلزی در فصلمشترک باعث آسیب زودرس در فشارهای بسیار کم میشود. حتی اتصالات موفق نیز نمیتوانند خواص مکانیکی مطلوبی داشته باشند. اختلاف ذاتی در خواص فیزیکی سرامیک و فلز باعث مشکلاتی میشود که پیدا کردن یک رو شاتصالدهی مناسب را سخت میکند. دو عامل اصلی عدم انطباق ضریب انبساط حرارتی و اختلاف در ماهیت فصلمشترک باید در اتصال فلزات به سرامیکها در نظر گرفته شود. تنشهای پسماند حرارتی در حین سرد کردن به دلیل عدم انطباق ضریب انبساط حرارتی و واکنش مکانیکی متفاوت سرامیک و فلز به وجود میآید. این موجب تاثیر مخرب بر استحکام اتصال میشود.
فرایندهای لحیمکاری سخت سرامیکها شامل اتصالدهی نفوذی و روشهای غیرمستقیم لیحمکاری سخت است که برای اتصال سرامیکها به سرامیکها یا فلزات استفاده میشود و بسیاری فرایندها دیگر که در هر دو گروه قرار میگیرند، به عنوان مثال، اتصالدهی نفوذی گزینههای زیادی برای اعمال فشار و حرارت به منظور اتصال در حین فرایند دارد. علاوه بر این، در برخی موارد، اتصالدهی نفوذی ممکن است از یک لایه بینفلزی استفاده شود که شاید ذوب شود یا نشود و به عنوان عامل اتصالدهی عمل میکند.
یک نوع مهم از اتصالدهی غیر مستقیم شامل استفاده از شیشهها به عنوان مواد اتصالدهی است. همانطور که بیان شد، وسعت کاربرد اتصال سرامیکها در حال پیشرفت است.
به عنوان پرکاربردترین سرامیک ساختاری است که نیاز به لحیمکاری سخت دارد، بنابراین بیشتر روشهای لحیمکاری سخت حول این ماده سرامیکی پرکاربرد است.
برای اطلاعات بیشتر به بخش دانشنامه مراجعه کنید.
لحیم کاری سخت سرامیک-سرامیک
سرامیک¬ها به عنوان یک بخش از خانواده بزرگ مواد کاربردهای گسترده¬ای در دنیای امروز دارد. از این مواد ارزشمند در صنایع هوا-فضا، ابزارهای برش و تجهیزات الکترونیکی استفاده می¬شود. سرامیک¬ها پیوند کووالانسی و/یا یونی قوی (قوی¬تر از پیوند فلزی) دارد و این باعث خصوصیات بی مظیر در این مواد شده است: سختی بالا، استحکام فشاری زیاد، هدایت الکتریکی و حرارتی کم و از نظر شیمیایی خنثی هستند.
این پیوند قوی موجب خواص نامطلوب مثل انعطافپذیری و استحکام کششی کم میشود. به هر حال، خواص متنوع این مواد مانع از کاربرد گسترده آنها نمیشود. به عنوان مثال، با توجه به این که سرامیکها به عنوان عایق الکتریکی و حرارتی استفاده میشود، ولیکن سرامیکهای اکسیدی (بر مبنای Y-Ba-Cu-O) برای هدایت حرارتی دما بالا کاربرد دارند. الماس، کاربید برلیوم و کاربید سیلسیم هدایت حرارتی بالاتر از آلومینیوم و مس دارند. با کنترل ریزساختار میتوان بر مشکل سفتی ذاتی آنها غلبه کرد و محصولاتی مثل فنرهای سرامیکی و کامپوزیتهای سرامیکی تولید کرد که حداقل بتوانند نصف چقرمگی فولاد را داشته باشند. سرامیکها را میتوان به گروههای زیر تقسیمبندی کرد:
1)اکسیدها: اکسید آلومینیوم (Al2O3) و زیرکونیا (ZrO2) مهمترین و پرکاربردترین سرامیکهای اکسیدی هستند. اکسید آلومینیوم (آلومینا) در تناژ بالا تولید و مصرف میشود.
2)نیتریدها: نیترید سیلسیم (Si3N4) و نیترید آلومینوم (AlN) جزء سرامیکهای مهندسی پیشرفته در این گروه هستند. انواع و گروههای مختلفی از این مواد وجود دارد، مخصوصا نیترید سیلسیم که خواص ویژهای دارد.
3)کامپوزیتهای سرامیکی: سرامیکها معمولا به عنوان تقویت کننده برای ساخت مواد کامپوزیتی استفاده میشوند، مثل پلاستیکهای تقویت شده با شیشه و کامپوزیتهای زمینه فلزی مانند آلومنیویم تقویت شده با آلومینا. علاوه بر این، مواد سرامیکی پیشرفته به عنوان مواد زمینه در ساخت کامپوزیت استفاده میشود.
روشهای متنوعی برای اتصال سرامیکها به یکدیگر و مواد غیرمشابه وجود دارد. این روشها، از اتصالات مکانیکی تا اتصال مستقیم متنوع است. شکل 1 روشهای اتصالدهی سرامیکها را نشان میدهد.
انتخاب هر یک از این رو-ها به عوامل زیر بستگی دارد:
- عملکرد مطلوب قطعه مثل استحکام، عایق الکتریکی یا مقاومت به سایش
- نوع موادی که باید به یکدیگر متصل شوند.
- دمای اجرایی
- کاربرد
- میزان همگنی و یکنواختی اتصال
- طراحی قطعه
- هزینه
در حالی که همه موارد باید در نظر گرفته شود، معمولا دو عامل شباهت موادی که باید به یکدیگر متصل شوند و ظرفیت دمایی مورد نیاز جزء موارد مهم است. شکل 2 ظرفیت دمایی تعدادی از محیطهای اتصالدهی را نشان میدهد.
شکل 2: ظرفیت دمایی تعدادی از محیط های اتصال دهی
هنگام اتصال سرامیکها به فلزات لازم است تا یک فصلمشترک بین مواد قرار گیرد. به طور کلی، فصلمشترک باید موارد زیر را مرتفع کند:
- اختلاف در ضریب انبساط حرارتی
- نوع پیوند یعنی یونی/کووالانسی برای سرامیکها تا پیوند فلزی برای فلزات
- عدم انطباق شبکه کریستالوگرافی بین سرامیک و فلز
در مقایسه با فلزات و پلیمرها، سرامیکها سخت، غیرمصرفی و خنثی هستند. از این رو، آنها در دمای محیط، محیطهای خورنده و کاربردهای تریبولوژیکی استفاده میشوند. این کاربردها بر اساس ترکیب خواصی که برای صنعت جذاب است شامل موارد زیر میباشد:
- حفظ خواص در دمای بالا
- ضریب اصطکاک کم (مخصوصا در نیروی زیاد و میزان روانکاری کم
- ضریب انبساط کم
- مقاومت به خوردگی خوب
- عایق حرارتی
- چگالی کم
سرامیکهای مهندسی برای تولید قطعات برای کاربرد در بخشهای مختلف صنعتی ساخته میشوند که شامل زمینههای سرامیکی برای قطعات الکترونیکی، روتورهای توربوشارژر و ضربه زنها در موتورهای اتومبیل است. علاوه بر این، یاتاقانهای بدون روانکار در صنایع فرآوری مواد غذایی، پرههای توربین هواپیما، میلههای سوخت هستهای، جلیقههای سبک ضد گلوله، ابزارهای برش، پوششهای سدهای حرارتی و تجهیزات کوره از کاربردهای متداول سرامیکها است.
برای مشاوره و سفارش خدمات لحیم کاری سخت با کارشناسان ایران بریزینگ در تماس باشید
ایران بریزینگ، مرجع تخصصی بریزینگ ایران در راستای تسهیل امور شرکت ها، محققان و دانشجویان عزیز اقدام به ارائه خدمات تخصصی بریزینگ همچنین تامین مواد اولیه و محصولات تخصصی در زمینه بریزینگ و متالوگرافی نموده است که شما میتوانید برای استفاده از این خدمات با کارشناسان ما در ارتباط باشید